Gajako,translatori thaj lektori Nedžmedin Neziri darhencar katari Kosovaki Mitrovica kaj so agorsarda fundavni sikljovni, a pal gova gimnazija gelo ano Zvečan thaj Kosovaki Mitrovica. Sebepi mareba ano Kosovo ko enjavardešta berša katar nakhlo šelberšipe, zaruri sasa te džal katar po bijando than thaj te činavel pi edukacija ki Uči ekonomikani sikljovni strukake studie ano Peč. Gelo ano Pariz ki Francija kaj so thaj avdive dživdisarel thaj odoringate kontinuirisarda pi edukacija ko Raštrako instituto baš purabale čhibja thaj kultura (INALCO) kaj so diplomirisarda romani čhib thaj civilizacija. Pi vigjanali pučarkeribaski bukji ki čhibjaki umal thaj civilzacija kontinuirisarda ani Indija.
Sa pere interesencar savencar so astarda pe ko dživdipe thaj ki bukji, del sa pestar te kerel historikano pučarkeribe phanlo e Romencar katar Kosovo thaj lengi zoresa kerdi migracija sebepi i mareba ko adala thana. Oven saste so mangen te šunen amarai jazija, amari historikani paramis, si o lafija kolencar so o Neziri šurarkerda o lafikeribe thaj phenda: Me darhija si katar Kosovaki Mitrovica, dživdisarava sa trujal deše miljencar avere Romencar ki jek katar o majbare romane mahale ki nekanutni Jugoslavija ko drom Fabrička. Sama inkludirime ko sa o sfere katar sasuitnipasko dživdipe, a katar ohtovardešta berša o sakodivesko dživdipe ulo sa majpharo. Hošisara sa sar o tenzie ovena sa majbare. Sa majbut o Roma lie te garaven pe kaj si Roma te šaj te den ani bukji ja te kinen apartmani. Činada te džal katar o Kosovo kaj so sa panda ačili leski familija thaj sakana dikhela sa so sa ovel ko lesko bijando than thaj avela sa te vizitkerel pe familija kana ka šaj sa te kerel gova. Korkori mande sasa man jek bilačo hoši sakana kana ka šunava sa kaj si simnatrakerdo o phiribe ki Kosovaki Mitrovica, a katar nesave droma na tromana sa ni te nakhen. Sa pobut e čhaven thaj e ternen sasa len problemi vakerindoj lenge bilače lafora thaj diskriminirisarena sa len. 5. maj 1998. berš, Herdelezeske avilem ani Mitrovica thaj činadem te snimisarav o dživdipe ani mahala, te ačol mange sar memorija, a but sigate iklilo kaj sa so snimisardem kerdilo importantno dokumentarnikano materijali.
Ko pere diveske lila (dnevnik)kontinuirisarda te hramosarel thaj te dokumentarisarel sa so kerdol pe e Romenge ano Kosovo. Ko juni 1998 me bibako phral thaj lesko čhavo sasa kidnapirime, a ko dekembro o jeka jek berš, ko kurko kaj so biknena sa o Roma, eksplodirisarda bomba kaj so sasa nekobor ratvakerde , a jek čhaj muli. Ko gova masek sasa mudarde panda nesave familie. Ko berš so alo 1999. kerdile bombardiriba, a džikaj kerena sa pe ,me prekal i Subotica kamjabisardem te resav ki Srbija thaj te resav ani Kosovaki Mitrovica te šaj te lav me familija, komšien thaj me amalen. O jeka jek berš ko avgusto, kana irisajlem palo bombardiribe nesave khera ani mahala sa panda phabona sa. Sasa but bilačo, vakjarda o Neziri po deibe gogji ki tragedija savi so but hor astarda le. Phenel kaj katar pe gnde našti te crdel o but bilače tasvira katar o khera save o majangle sasa čorde, a pal gova perade cigla pali cigla, a ko agor eksplozijasa savi so čuta o NATO kerdile e phuvasa jekh. Katar hor mazunipe thaj bari dukh kerdili leski avgo iranipaski gili, soske katar maškaruni sikljovni kana lija sa te hramosarel sa dži kana gelo askeri, nihramosarda ni jek stiho. Kontinuisarda te hramosarel historija prekal stihora sar te kerel naracija, sar so gova phenel le ki gili ‘Armandindo’:O crdipe thaj o mazunipe sa si kerdo ko mere nabistarde gilja… Thaj golese ikjar ki gogji me hramosarde stihora me sem bimulo hroničari, savo so notikerel sakova čuro thaj jag katar romani jagalin.
Džikaj studirisarela sa ano Pariz sasa le kolaboracija e profesoresa Marsel Courtijade savo so jek drom rodija lestar kana ka džal te vizitkerel pe falilija ani Srbija te ingjarel disave lila e Alijaske Krasniči, romano liljarutno bijando ko Obilič ano Kosovo, savo so sebepi o mareba emigririsarda kataro Kosovo. O Neziri avgo leske sikada po lil e giljencar. Kerdam lafi thaj o Alija činada te del man dumo ki mi liljarutni bukji. Dija man arka translacijasa e giljenge ko ikalibasko procesi, pendžakerda man but šukare manušencar save so dije man sahno tehnikano saporti thaj gijate iklili mo avgo lil kedime giljencar telo alav ‘Ma bistar – Ne zaboravi’.Lesa lijem o avgo liljarutno pursako ko Maškardžijaneskoro meči „Amico Rom” ko Lanciano ani Italija, barikane vakjarel o Neziri. Ki lileski korica si tasviri katar mo kher ki mahala ko drom Fabrička, me thaj o Alija na slučajnikane alusardam le, gova si ko jek mesažo dži ko Paščim save so pakjan ki jek aver paramis, goja savi so negirisaren o dživdipe maškar ohto thaj deš milja Roma save so dživdisarena sa ki mahala ko drom Fabrička ko tamirime duvareske khera, paramis savi so vakjarel kaj kobajagi o Roma dživdisaren ko čerge telo šatora thaj avera načačipa. Golese vakjardem thaj e adalateske manušeske katar Hagesko adalati, a baš gova kerav lafi thaj ki gili ‘Elefanto thaj mulo’:Kana kerel pe lafi baš amare viktimija, etnikano užarkeripe, o genocidi savo so hošisardam le ko tumaro prezentiribe… Tumare askera sasa ki meri Mahala thaj sasa tazdivija se e kerde čhelalipaske, čhelalipe bi te kerel pe došakeripe…
Trujal leske lila giljencar, e Nezireskere gilja arakhen pe ko poezijake lila katar avera autorija, sar so si o Alija Krasniči thaj Giles Ejnard, a korkori thaj sar koautori e Krasničesa ikalda nekobor prozake lila ki romani thaj ki srbongi čhib. Ki Francija fundirisarda Kedipe e Romane jugoslavijaki dijaspora (URYUD) thaj trin asocijacie save so keren bukji katar 1992. berš. Trujal lektoriribe thaj translacija organizirisarel thaj seminara Romenge thaj historijakoro pučarkeribe. Sa o dokumentirime materijali thaj o baro numero hramome riga ko pere diveske lila save so kerela sa len o Neziri, si le ko plani te ikalel len sar Monografija e kosovake-mitrovicake Roma. Garavav o tasvira katar o paldibe thaj mudaribe save so kerdile ko avdisutno vakti, tasvira e manušenge palo posavdo teli, gola save so dži arakji sasa aktivnikane manuša ko sasuitnipasko- politikano dživdipe ko Kosovo, maškar kolende si thaj mo dat kova sasa legitimnikano Romengo reprezenti katar amari mahala. E studentenge ki Sorbona sikadem mo filmi baš o Roma ko Kosovo thaj von dikhena sa le hipnozirime, naštisa te pakjan kana dikhle amare khera thaj o dživdipe ki mahala.
O Nedžmedin Neziri avgo drom alo ano Zagreb pali akharin katar kroacijako saboresko reprezento Veljko Kajtazi thaj e Romengo Khedipe ani Republika Kroacija „KALI SARA” te lel than ko nišankeribe e Romane čhibjako Sumnalesko dive thaj gova sebepi lija o Pursako baš dživdipaski bukji „Ferenc Sztojka”. Ko lafikeribe sebepi o lendo pursako vakjarda kaj si le bare impresie baš i bukji savi so keren la e Romengo kedipe „KALI SARA”, sa o realizirime proektora, sar so si o nišankeribe o trin romane džijaneskere bare divesa, o tamiribe o Romano memorijalnikano centro, phutaribe e Centralnikane Romane libroteke thaj o magazini Phralipen thaj aver.
Mangava te vakjerav čačune impresie thaj šukrikerin e RKRK „KALI SARA” thaj e saboreske reprezenteske Veljko Kajtazi baš sa so kerde e Romenge. Amare familie pendžarena sa pe sose sam katar jeka jek bijande thanestar, a ko berša so našaldam amare kontaktora, ov kerda but e romane džijaneske so avera šaj salde te dikhen ko suno. But sem sajdime so mange prepelo kava baredžanlibastar Pursako baš dživdipaski bukji thaj ko jek si baro motivi te kerel pe thaj ponodoringate bukji.
Baš lafikeribasko agor o Nedžedin Neziri manglja te šukrikerel pe e Kroacijakere raštrake thaj lake institucienge so del dumo e romane džijane, minsalo kaj goja arka si but zaruri te šaj te keren pe impersionikane evidentora savi so resarda i romani kedin ani Kroacija ko šerutnipe e saboreske reprezentosa Veljko Kajtazi thaj e Romengo Khedipe ani Republika Kroacija „KALI SARA”. Kana bi ovela sa gasavi bari mangin ko avera phuva te čhinaven pe e Romenge problemora, gasavi realizacija thaj kana o manuša bi ovena sa hazri te den arka e Romenge, o predrasude mujal amende ka oven majckne, a šaj naj te oven. E butipasko džijani kasa so dživdisara but cra džanel amenge thaj bistren kaj palo diso savore sam amen phrala sar so phenav ki gili:Katar jeka jek ling sam, Phrala pali dukh, mazunipe, bah thaj bibahtalipe, barvalipe thaj ćorolipe. Phrala palo pakjaipe thaj napakjaipe palo nijami ja nanijami, Phrala pali daj thaj dat, familija pali Nana ja Papu. Phrala palo Adam thaj Eva.
