O romano teatro Prizren fundirime si 1989 thaj sa panda kerel buki sar amaternikano teatro, sar kotor katar I majpurani biradzaki ano Kosovo Durmiš Aslano.
O teatro si thanakerdo ko kulturako kher ano Prizren thaj si le saranda dzene, si len ničale kedipa thaj sakana keren hazkeripe baš performance. O than ko kulturako kher ulaven le panda avere štare teatreske kupencar: Horahano teatro, Albanijakoamaternikano teatro, Albanijako profesionalno teatro thaj Bošnjakongo teatro. Turli katar Horahano teatro kaj so aven profesionalcora katar Horahanipe , o Romano teatro o savalija sa ulaven maškar peste, gola so si len nesave afinitetora, lena rolje sar kostimografora, scenografa, tehničara baš rošalipe rezija thaj aver. O dzene katar Albanijako profesionalno teatro dena len arka kana šaj.
O Edis Galjuši katar lesko čhavoripe si dzeno ko kava teatro thaj vakjarel kaj ano Prizren sako čhavo barol manginasa te ovol lesko dzeno. Baš neve dzene keren pe audicije katar strično timi saikjardo katar manuša ano romano, horahano, thaj albanijako teatro. O kandidatora nitrubun te oven salde Roma, numa trubul te dzanen romane sose o performansora si ani romani čhib. Sebepi so barilo o interesli baš lenge performanse katar na roma, ko palune berša čute titlora ani hroacijaki, srbijaki, albanijaki thaj anglikani čhib so sikaven pe kiscena thaj šaj te dzanen so phenen o aktera.
Ko vakti katar nekanutni Jugoslavija o teatro sasa konkurentno e profesionalnikane teatrencar katar turli thana thaj si le pobut pursakora katar teatroske festivalendar. Avgo performansi savo so khelde le sasa “O Kamipe ni pučol”, a dzi agive si len 28 premiere. O performansora si adaptirime dramake tekstora katar turli auktora, sar so si Branislav Nušič sar leski drama sumnikavo muj. Maškar e Kosovaki publika najsa diso šukar, golese lije te keren avera teme save so si majpaše lenge publikake thaj si dzanipastar te barol o sasuitnipe.
Kerena sa performanse upral o tekstora katar profesoro Kujtim Pačaku, Selahetin Kruezi thaj deš performanse katar Nedžip Menekše thaj o performansi “Panta Rei”katar Edis Galušij. O Galuš phenda kaj si baro nanipe katar romana thaj drame ki romani čhib pal save bi kern pe performanse. Numa ki lengi organizacija aven thaj studentora pali kniževnost save so sikaven interes te hramosaren drame. O Galuši si bahtalo so o terne si jek baro takati so phareste šaj dikhel pe dali si profesionalnikano ja amaternikano teatro.
O Sulejman Elљani ano romano teatro Prizren si dzeno katar lesko fundiribe. Ko lafikeripe lesa vakjarda majbut baљ lengo repertoari kaj so liparda kaj sako berљ si len po jek premiera, savi so khelel pe ko sahno berљ ano Prizren, numa thaj ko avera diza thaj thana ano Kosovo sar ani Priљtina thaj Graиanica. Sakova berљ len than ko Festivali baљ romane teatrora ano Skopje.O romano teatro Prizren keren baro asari ano multikulturako sasuitnipe ano Kosovo thaj avral katar phuvake simantre. Golesa sikaven sode o romane artistora si len dzanlipe ko prezentiribe o romano minoriteti buvleste ano sumnal. O educirime Roma save so si len afiniteti baљ kultura, љaj te keren but ki te paљakeren i barvali romani kultura dz ko gadze. E Romen si len naturalo talento baљ teatresko arti thaj gova trubul te sikavel pe anglal sa avera kedina thaj sa von te dikhen len. – vakjarel o Edis Galuљi. Sar egzamplo liparda o flamengo savo so ko pere darhija si romano khelipe, a savo so o Љpancora istarde le thaj i raљtra dija dumo te vazdel pe majbut golesa so ulo kotor katar љpanijako nacionalnikano moljakeripe. Ko jek gova si thaj kotor katar romengi inkluzija ani Љpanija.
Deibe dumo te arakhel pe i romani čhib
O romano teatro Priyren ko jek del dumo te arakhel pe i romani čhib, golesa so lenge performanse si ani romani čhib, a te šaj te dikhen thaj i naromani publika upral i scena sikaven pe titlora. Sebepi so i romani čhib si arakhli palo dijalektora save so ano Kosovo si šov, i romani čhib ano performanse kerel pe te šaj te ovel astardi taro sa o roma . Bari arka ko čibako lačaripe dija o profesori Kujtim Pačaku (1959-2018), a o neve lafora dzipherde sasa sikavde mimikasa. Gova si jek deibe dumo baš čhibaki standardizacija. E romane teatrosa i romani čhib si sakana ko istemalkeripe, phenda o Edis Galjuši, kaski so profesija si lingvisti, profesori ki anglikani čhib thaj translatori. Phenda kaj ko paluno vakti thaj o institucie den arka te arakhel pe i romani čhib.
Sar egzamplo ani Graиanica avgo drom i romani иhib uli oficijalnikani иhib sebepi so e romengo numero save so odorigate dzivrisaren si dzi 5% katar sahno numero dizutne. O Romane biradzake organizacije ano Prizren kerde inicijativa i romani иhib te ovel la statusi sar oficijalnikani иhib.
Ko љtar sikljovne ano Kosovo ikerel pe alusaribaski siklana ki romani иhib. E siklen sikavela sa o Nedzip Menekљe (1966-2019) savo so agorsarda pedagogija ano Prizren. Vov sasa jek katar aktivistora savo so sasa lideri maљkar i romani kedin ano Kosovo thaj pere bukjasa kerda but baљ romane иibjaki thaj kulturaki afirmacija. Katar 2011 berљ sasa prezidento ko romano kulturako amalipe Durmiљ Aslano thaj sasa aktivno ko Romano teatro Prizren panda kana fundirisalilo. Hramosarda 12 drame ki romani иhib save so si len socijalnikane, edukacijake thaj ekologijake teme thaj problemora katar sakogiveko romano dzivdipe ano Kosovo. Ko jek sasa direktori ko radio Romano avazi.
E studentengi organizacija Roma versitas, savi del arka e romane studentenge te šaj te studirin ko trinkosovake dizja Priština, Prizren thaj Peč, kerda inicijativa te nišankerel pe 5 novembro e romane čhibjako give ano Kosovo. Sebepi kava, nakhlo berš sasa organizirime strukake dersora kaj so lija pe o institucionalnikano thaj lingvistikano aspekto e romane čibake. Kava berš o studentora mangle te šunen e manušen save so kerena pobut vakti ko čhibako arakhibe golesa so keren lafi ki romani čhib. Sasa akharde o manuša save so užarkeren menie (čistači cipela) thaj manuša katar phureder generacije save so majbut kerena sa lafi ki romani čhib katar akanutne generacije. Giljavena sa thaj vakjarena sa paramisa so o terne nikana ni ašunde len. Kaja autentično čipota ko terna vazdija mangin majbut te sikljon thaj te istemalkeren i romani čhib.-phenda o Edis Galuši ko poro lafikeripe ko kale beršesko nišankeripe e romane givesko give ano Zagreb. Palo akharipe katar organizatora Romengo kedipe ani Republika Kroacija „KALI SARA“ sasa sikavdi i performansa „Panta rei“kaj so ov si autori thaj šerutno akteri. E zagrebeski publika sasa la šajdipe te šunen i romani čhib prekal paramis baš jek romani familija savi so marel pe predrasudencar.
