Palo meripe e Čarliske romnjake ko 1991 berš, lenge čhajake, Viktorija Čaplin ačilo lake dadesko ofiso pe late. Gothe akakhla o lil katar o Dzek Hil savo so ko 1970 berš dija e Čarli dzi dzanipe kaj ov naj bijando ano London sar so gndisarola sa, numa ko Blek Paču ko Smetvič paše Birmingem, ko karavani savo so preperela sa gijavakjardi “Romani thagarutni” (Gypsy Queen).
O bijando lil taro Čaplin nikana najsa arakhlo sose lesi dej Hana, kaso so čhajikano alav sasa Hil, avolasa katar čergarengi familija (nomadora).
O majphureder čhavo katar o Čaplin, Majkl pakjalasa kaj lese dade si le romane darhija thaj vakjarelasa kaj o lil katar o Dzek Hil sasa le baro dzanlipe, soske leso dat lungo vakti arakhelasa le ki fijoka. Sebepi so naj bijando lil, našti dzanen pe leske darjija, numa si baro šajdipe kaj si romane.
Bijando si 1889, a leso čhavoripe ano London sasa but pharo thaj čorolo. Pe dade ni dikhelasa, a lesi dej naštisarelasa te kidel love te šaj te parvarel e čhaven, golese o Čarli panda katar ckne pngre ikarela sa komikane nukte ano turneje. Kana sasa le dešenja berš gelo ano Pašakerde Amerikake Thema (PAT), a ko 1914 berš vasthramosarda o phanlo lafi e pendzarde Kejston Studiosa thaj lija te snimisarol filmora. Režisarela sa pire filmora ano šuru thaj pe pendzarde likosa “Skitari” ulo pindzardo panda ko 1918 berš.
Lesko avgo sahno rakjako filmi sasa o filmi “Ciknoro” (1921) koleste sa ko majbut filmora kataro Čaplin, sikavelasa pe i socijalnikani tematika.
Vakjerela pe kaj te dikhle pe nekobor filmora taro Čaplin jek pal avereste, ka dikha panorama taro sa so šaj ovena manušikane bibahtalipa savencar arakhelpe o svakodivesko manuš. E Čaplineskoro arti čivela amen te gndisara baš nevevakteskere jazije e kapitalistikane kzulturake thaj o naresipe dzi ki manušikani bah. Ko leske filmora naj katarza thaj lesko arti si nasajek. Trujal gova so si alogizmora thaj javera komikane kotora, ola si gote te šaj te učaren kova so astarelpe ko filmi “Skitari”.
Ko jek taro Čaplineskere majpendzarde filmora Modernikane vaktija (1932) potencirime si o mehanikano motusi(pokret) so kerena komikano efektora, numa ko jek sikavol thaj e phandle manuše ko sumnal kaj so si o makine save si e manušenge ano vas. E Čaplineski sima ko filmo sikavol o šajdipa katar o čoro ko jek moderniokano vakti katar bibikjarnipe, eksploatirime bukji, sanatoriumi thaj phandlipe. Ko phandlipe si lese majkolaj sose si le hape thaj nitrubul te kerel buki ano fabrike, golese mandzol te ačol ando phandlipe.
Sar so e Čaplineski sima katar skitari phandija pe ki rota katar modernikani industrija, gijate o Čarli ko 40-ta thaj ko šuru taro 50-ta berša, astardape ki mahina ki gijate phendi Makartnizam.O imperiumi (vlast) šaj te toleril artistora save so sikavena čorolope so ko dikhutne (gledaoce)kerena bezeh, numa na kana keren asari ko politikano angažmano. O Čarli Čaplin si jek katar o majpendzarde amerikakere artistora save so sikavena o pharo dživdipe, katar umetnikani apstrakcija prečivel ko čačutno politikano mareba.
FBI, e prezidenteja Edgar Hover thaj o senatori Dzozef Makartni, kerenasa takati te phanden e Čapline e Komunistikane partijasa thaj javere bajan (lijevo) kedinencar, numa naštisa te arakhen sar te keren gova. O Čaplin sasa paše e politikane radikalencar sar so si o šerutno laburisti Hari Bridziz, sar thaj e bajan manušencar sar so si o Pol Dzariko, Herbert Bilberman thaj Dalton Trumb. Na salde so ikjarelasa gola amalipa ki politikani klima katar Šudro mareba, savo so kerda but te distancirin pe lendar, numa thaj delasa len dumo ko atakora save so avena sa katar FBI.
O Čaplin sa majbut sikavela sa interesi baš ekonomija ko vakti kana sasa ko drom ki Europa 1931 berš thaj e manušenge vakerela sa sar te čhinaven i ekonomikani kriza, agjaar vakerdi Bari depesija savi so istarde e PAT(SAD). Mangelasa te činavel o sumnakajalo standardo, te kerel majharno bukjako vakti thaj te kerel kontrola ko fijatija (cjena) katar o artiklora. Jeka jek mangelasa te činavol o kanuni baš minimalnikani nadnica thaj te tiknjarel o takati karat i radzi. Sasa le majbut anarhistikane, decentralizacijake gndipa se so sasa le boljševikane, baš so sine zaruri zorali them thaj birotikano aparato.
Trujal gova, e Čaplinesko filmo Monsier Verdoks (1947) havljardo si sar sovetsko propaganda. Kana o HUAC (House Committe on Un-American Activities) akharda e Čapline te ovol tazdivi (svjedok) mujal pe amala save so sa politikane bajanale orientirime, ov nimanglja te kerel gova thaj akharda sa e dzenen kataro komiteto te dikgen o filmo Monsier Verdok.
I sima(lik) jkajek alavesa ko gova filmo si manuš savo so hohavel, čorela thaj mudarela e romnjen. Anglal i bari depresija sasa bankari thaj kerelasa bukji, numa kana čhudija le o sistemo, arakla pe ko panja taro hohavipe. Dikhlja katar i sasuitnipaski perdava thaj dikhlja zori sar jekhutno principo te resel dz kamjabi (uspjeh).
Pe intelegencijasa thaj harizmasa perada e manušenge dzivdipa, savesa so sikavel o jeka jek so keren o PAT thaj i Europa. Ko adalati kana došakeren e Verdokse so istemalkerelasa thaj mudarelasa e nadošale manušen ov kerel jeka jek pere činora e šastrakere inkalibasa baš baro mudaripe thaj vakjarel kaj leski doš si so but cra manušen mudarda, te mudarelasa milijonora manušen, ka ovolasa bari imperija sar i phuv kaso so si dizutno.
Trujal so e Čapline dikhenasa sar politikano dušmano katar PAT sebepi lese bajanale stavora thaj lese amala, sasa atakuime thaj sar seksualnikano perverznjako
Lesko pašipe e Dzoan Bariesa sasa majbilači baš leski reputacija. E bišudujeberšengi Bari sasla atmake nasvalipa thaj anglal te činaven pumaro pašipe kerda lese atako šastrasa thaj vakerelasa kaj ka mudarel pe. O Čarli dikhelasa sar te činavel gova pašipe, numa i Bari nimangelasa. Ko agor dija došakeripe thaj akharda e žurnalisten. Kava baro skandalo e prezidenteske Hover sasa šajdipe te peravel e Čaplineski reputacija.
O Monsieur Verdoux sasa lesko politikano majkontraverzno filmo, i radzi katar PAT crdija pe lestar kana o Čaplin gelo ani Europa te prezentiril po biografijako filmi Limelight, savo so naj le niso politikasa. Najsa lese muklo te iril pe ano PAT salde te avilo ko oficijalnikano lafikeribe baš lese politikane stavora thaj namoralnikano seksualeskoro vjavaharibe (ponašaj). Ačilo ani Švajcarija thaj nikana ni irisajlo ki phuv kote so kerda pi kariera. Ki Europa snimasarda phanda trin filmora, a lesko paluno filmi A Countess From Hong Kong (1967) sasale baro finansijakoro pheravibe. E Čapline sasa le nekobor gogjakere atakora ko agor katar o 60 beršipa thaj ko palune dešberša ni snimisarda ni jek filmi. O meribe dodzarda le ko 1977 berš.
Kava baro akteri thaj redaktori barilo ko baro čorolipe, ačilo pakjalo peske thaj pere darhenge, ko sakova vakti arakhelasa e majkišle manušen thaj sikavela sine i perspektiva ko bare ekranija. Tarpo terne berša sasale šajdipe te dikhel o čhelalipe jekenge upri javer, dikhindoj kaj o manuša trujal leste naj nesposobna, numa viktimija katar ekonomikani politika. Gova sasa lesa panda katar ko šuru, a baš gova kerelasa thaj lafi baš politikani akcija.
O stavova vakjarde ko kava teksti si stavova katar auktori thaj nisikaven i redaktorikani politika katar Phralipena.
