Marija Jurić Zagorka barili duje phralencar thaj pe phejasa Dragica, ano Kroacijako Zagorje ko imanje Golubovec. O berš kana si bijandi sa dzi 2006 berš sasa bipendzardo a pal gova si kerdo dikhibe ko matikano bijandipasko lil, a sar bijandipasko berš sasa hramome 1873, 1876 ili 1879 berš. I misterija ko bijandipasko berš sas kerdi katari Zagorka sose ni mangela sa te vakjarel o točno bijandipasko berš.
Lako dat Ivan Jurič, sasa upraviteli ko imanje e baroneske Geza Rauch, kuma e Khuen Héderváry, trujal so sasa barvali familija, sasa disfunkcionalno, a golese tazdivi sasa thaj I Marija. Dzaibe ani sikljovno e Marijake sasa našibe katar bibahtali familija. Avgo barabar avere čhavencar dzala sa ko privatnikano sikljovibe ki Raucheski avlija, pal gova educirisajli ano Varaždin, a pal gova ko manastiri milosrdna sestre ano Zagreb. O educiribe ano manastiri činada le, sose panda togaj lija te hramosarel thaj sikavela sa salde pe amalinenge thaj lija anonimno te štembilil len.Lake jerie dodzande goleske thaj ikalde la katar sikljovni sose golesa ka dzala sa but angle, a ko lako vakti gova sasa salde e muršenge.
Pal gova lake jerije, kana sasa la dešefta berš bikende la dešuštare beršengo majphuro Andrej Matry ungarijako pampuresko činovniko.Lesa gele te bešen ani Ungarija, a ki prandin sasa but bibahtali, Kava Slovako mangela sa te čuvel I Kroacija te ovol telal Ungarija thsj golese mangela sa e Zagorka te čuvel te hramosarel baš ungarijake interesa. Lafencar peravela sa la thaj phandela sa la ani karma mukindoj la bokhali.. Leskere kherestar našli palo nekobor berša prandin prekerdi sar hzmekjarka thaj palal late sasa kerdi poternica. Ko gova vakti o rom sa šajsa te kerel e romnjake sar so mangel. Kana arakhle la ano Zagreb bičalde la ano psihijatrikno hospitali, numa o doktori dikhla kaj lasa sis a šukar pa mukla la. Lake dadeske arkasa , e lovencar so dija len o Matrey lija prandinaki mukin.
Nidzanel pe točno o datumi, 1910 berš I Zagorka palem prandisajli, kava drom katar mangipe e žurnalisteske Slavko Vodvařk. Numa thaj goja prandin agorasdilo. Trujal gova so sasa la kamipe, najsa lake muklo te ovel la familijako dzuvdipe, numa golese sar profesionalnikani žurnalistka, hramarka thaj aktivistka baš dzuvljane nijamora ani kroacijaki historija mukel baro nišano.
Pi žurnalistikani kariera šurarkerda ko Obzor. Gote ko 1896 berš ikalda anonimno teksti Jedan časak, a pal gova arkasa katar biskupi Josip Juraj Strossmayer dija ani patrinaki redakcija. Thaj sar žurnalistka ani redakcija sasa bi nijamengo salde sose sasa dzuvli. Ko zagrebese saboreske rasprave, katar so dela sa raportora, bešela sa maškar o dizutne, a na ko than kaj so bešen o žurnalistora sose i dzuvli reporterka ka kaljarel o Obzor. Trujal gova so 1903 berš, 5 masekora vodila sa i patrin dzikaj o redaktora sasa phandle sebepi lengo leibe than ko namudripa kana čuta pe e ungarijako bajrako ko kroacijako pampurengo than thaj sasa ki ungarijaki čhib, laki rolja sasa čuti ano traipe. Kop ere tekstora kerela sa lafi baš kroacijaki –ungarijaki politika, a ko kava sasa taro baro dzanlipe gova so dzanela sa i ungarijaki čhib so siklili kana sasa ki avgo prandin. Ko lake tekstora dikhela sa pe lako mujalipe baš ungarizacija thaj germanizacija. Trujal so o tekstora ikalela sa len ko Obzor, sasa la barabarbutikeripe thaj avere patrinencar ko gova vakti sar so si Vience thaj saraevaki Nada.
Trujal gova so mangela sa pi phuv, holjarela sa la e dzuvljengi diskriminacija savasa so arakhela sa pe sakogive. Baro kotor katar lako dzuvdipe, sasa čuti te hramosarel telo muršano pseudonimi, a lako lovengo leipe sasa but majckno katar gova so lena sa lake kolege murša. Trujal so sasa la politikano angažmano sasa sikado thaj lako feministikano butikeripe:
Kaj so dzava sa sema dodzardi bipakjaipasa thaj preyiresa sose dzvli ani politika ko 19 zamani sasa jeka jek sar dzuvli ano bordeli. Ki redakcija Obzor sako dikhela sa man čudipasa (….)Me ko avgo niče buvljarava sa o feminizmi thaj ko dzuvlja dzangavava sa i mangin te len thaj ko publicirime dzuvdipe. Mo zori sakana sasa dzuvljengi emancipacija. (Marija Jurić Zagorka, H.K.: MARIJA JURIĆ ZAGORKA: “Žena u politici u 19. st. smatrana je poput žene u javnoj kući”, Zagreb.info, 13. srpnja 2015)
Kerda thaj redaktirila sa I avgo kroacijaki patrin savi sa salde dzuvljenge- Ženski list (1925-1938), a pal gova thaj I Hrvatica (1939-1941) časopisi dzuvljenge thaj khereske.
O biskupi Strossmayer dija la saporto te hramosarel historijake romana thaj golesa resarda majbari popularnost. Maškar gola lila si pindzarde Gričko vešturka(Grička vještica), Lotraščaki čhaj (Kći Lotrščaka), Gordana tjhaj Kroacijaki thagarutni (Gordana i Kraljica Hrvata). Trujal gova so Roblje (Obzor,1899) si lako avgo romani so hramosarda, e Gričko vešturka(Grička vještica) (Male novine, 1912–1913) astarda čačikani drabarutni afirmacija. Ko romanesko hramovibe istemalkerda arhiveske materijala katar so ikalda interesnikane bukja sar palden pe o vešturke. Ko romani smenisarda o alava thaj o berša, thaj pe imaginacijasa kerda jek baro artistikano kotor.
Lake romana sasa dende sar feljtonora ano gazete thaj patrina, sar so si Male novine, Jutarnji list, Obzor, Ženski list, Hrvatski dnevnik thaj Hrvatica, a o drabarutne sakana dzarena sa nevo kotor. Lako trito romani, a avgo kroacijako kriminalno romani-Kneginja katar Petrinako drom (Kneginja iz Petrinjeske ulice) si ikaldo ko sahno 147 kotora ko Hrvatska novosti 1910 berš a pal goma ko Ženski list.
Pe historijake dramencar,komedije, lakrdije, jekhe čineske drame thaj satire, sakana dija zor ko bajroipe ko kroacijako dramako liljaripe. Evica Gupčev laki historikani drama si kontinuiteti ko lako frministikano angažmano. Dikhindoj so e Zagorkake sasa pharo gova so ki sahni historija, thaj ko lako vakti nidela sa pe dzanlipe thaj niso ni vakjarela sa pe e dzuvljenge, voj sar dramaki funda lel jek historikani čipota- gavutnengi buna(16 zamani) ni dikhel but ko historijake čipote, sar šerutno protagonist anel e Gupčeske verenica Evica.
Marija Jurič, pendzardi telo psevdonimi Zagorka, sasa Dzuvli anglal po vakti. Palo lako meripe, ko dujto kotor katar 20 zamani, pocra avel lako majbuhlo sasuitnipasko pindzaripe lake liljarutne bujasa thaj žurnalistikani bukji thaj pe angažmanesa lija than ki kroacijaki kultura. Ple opusesa barvakerda amaro barvalipe, a lako keripe buki ko liljarutnipaski imal si phandlo politikane halesa thaj feministikano aktivizmo.
Crdindoj katar konstatacija kaj o nakhlo vakti palem liparel pe, lake romana sasa len teme katar politikano hali ano sasuitnipe ko naklo vakti aludacijasa ko nevo vakti. Ko avera o dzuvljane sime (likovi) phiravena sa etikano, politikano thaj feministikani ideja- Gordana, Jadranka, Kontesa Nera.
Kaja sa rigengi dzuvli thaj vizionerka pe asaresa ko gova vaktesko sasuitnipe, ćuta zorale temela baš majšukar avutnipe. Niso ni ačade la, sasa diso so o sumnal mangela sa te dikhel la. Trujal gova so sasa peravdi thaj lendi telo muj, kerela sa takati te crdel o socijalnikane najeka jekipa thaj dzuvljaki emancipacija, thaj trujal gova so sasa bijandi ki ungarijaki familija voj dzala sa pali ideja katar kroacijako dzijanesko tromalipe.
