O pursako SozialMarie si majpurano pursako baši socijalnikane inovacie ani Evropa. Kava berš nišankerdepe biš berša katar pumaro kontinuirime butikeripe ko proektesko pendzaripe savo so ko poro fokusi si le inkludiribe turli khedina, save so pe butikeripasa den egzampli sar majšukar praksa baši avera proektora save so si baš sasuitnipasko iranipe. Avgo pursako tari SozialMarie 2024. berš sasa o proekto katari Avstrija “housing first austria – arriving home”, savo so prezentirisarde le amnege o dzene katar BAWO – housing for all save so sasa legarutne ko lesko implementiribe.
Thindala tumen harneste te prezentirisaren e organizacija(en) savi (e) so lija than ko proekto “housing firstaustria – arriving home” e programesko sahno alav thaj sode vakti kerdilo.
“Housing first austria – arriving home” si inicijativa te čhinavel pe o bikherutnipe ani Austria. Ko vakti taro trin beršprekal o programo thanakerde si pobut katar 2.000 manuša prekal o akseso Housing First. Organizirime sam sar sepetka katar pobut stejholdera. Gova si but dzanlo baši inicijativako kamjabi, dikhindoj kaj šaj te istemalkera o dzanlipe thaj o eksperiensi katar gola save so den o socijalnikane servisora ki lokalnikani digra thaj te ovel amen aksesi ko thanarkeripe.
BAWO, austrijaki organizacija savi so del servisora baši manuša save so si bikheresko, koordinisarel o thanarkeripe ko khera ki nacionalnikani digra, dzikaj 26 organizacie baši socijalnikano arakhipe keren i inicijativa ki regioneski digra. Von den konsultacie, socijalnikani buti thaj den thanakeripe. E Austrijaki federacija katar khedina baši kherutnipe simantrakerde profitesa si paše partneri kale inicijativake ko sa digre. Kava partnerluko dela aksesi dzi apartmanora odoringate kaj so si zaruri. Dzi akana kherutnipe kerde 80 khedina simantrakerde profiti. I inicijativa ko sahnipe si finansirime taro austijako Sojuznikano Ministeriumi baši socijalnikani buti, sastipe, šukaripe thaje hardzipaske manušengo arakhipe. Kerel pe ko duj faze, katar maj 2021. dzi april 2023.(„avibe khere“) thaj katar maj 2023. dzi septemvri 2024. (housing first austria).
Save pučarkeripa sasa kerde sar specifikano sasuitnipasko problemi savo so astarel 20.000 manušen, a duj drom lendar si ko majbilačo hali?
Gova so si majdzano te vakjarel pe si kaj o bikherutnipe naj salde sasuitnipasko problemo. Majbut gova si pučibe baši bimiškime malesko kurko thaj kherutnipaski politika. Te ulavel pe o bikherutnipe sar sasuitnipasko problemi si katar baro riziko thaj nadurust (netačno). Riziko si, sose majbut šaj te fokusirisara amen ko jekhutne karane baši bikherutnipe, čuvindoj dzipherdi stigma thaj došakeripe. Na durust si, sose šaj te la anglodikhipe strukturnikane karane save so kerena o bikherutnipe: nanipe apartmaneske jekhina te šaj te len len ki renta, bare birokratijake thaj finansijake na mukina baš gasave khera, te bešel pe ko khera save so si telostandardo, na adekvatnikano socijalnikano siguriteti ja ckno lovengo leipe si maškar o pobut problemora save so si zaruri te čhinaven pe. Kana amen ko BAWO keras lafi baši bikerutnipe, sakana dikha te sikava leske strukturnikane karane.
Kana kera lafi baši gende, e Austrijako sojuznikano zavodi baši statistika ničaleste havljarel raporto baši kherutnipe. Aso kava raporto, 19.667 persone si registririme sar bikherengo ko 2022.berš. Klidutno lafi si registririmo. Kava gendo inkludirisarel manušen save so si ko kontakti e servisencar baši bikherutne manuša ja save so dzivdisaren ko objektora save so den servisora e manušenge save so naj len khera, sar so si institucionalnikane thanakeripa.
Sar te si, gova nidel amen sasutno tasviri. O persone save so na kontaktirisaren e servisoren baši manuša bikherengo naj inkludirime ko kava gendo. Kava gijate vakjardo garavdo bikherutnipe inkludirisarel manušen save so bešen katar kauči ko kauči, terne manušen save so nikamjabisaren te arakhen udžuzi apartmanora, sar thaj manušen save so si len problemora sebepi disavo athinalipe thaj čhelalipen so naj len kherutnipaske alternative. Te matisarel pe sode si bikherutnipe si but pharo savali. Ko BAWO si kolaboracija turli instituciencar te šaj te phera o evidentora. Akana moljakera kaj si duj drom majbut manuša save so si bikherengo ko kompariribe e oficijalnikane statistikasa.
Koj sa si istemalkerutne ko kava programo thaj sar si alusarde o kandidatora save so si inkludirime ko kava programo?
Ko kava dakiko 60% istemalkeritne si džuvlja, a 40% si čhave. Gova vakjarel amenge kaj ko Housing First ulavdeste si šukar baši džuvlja thaj korkori daja save so si len problemi (garavde) bikherutnipasa, save so našen katar istemalkeripe šeltera sebepi ckno ja nihari privatnikano šajdipe. Si ulavde kriteriumora save so o manuša si zaruri te pheren len te šaj te ovel len saporto taro proekto. Amari resarinaki kupa si definirime katar ETHOS (Evropaki tipologija baši bikherutnipe thaj apartmanengi ekskluzija). Gova vakjarel kaj resa dži sa o manuša save so si astarde sa vrstencar katar bikherutnipe. O kandidatija si zaruri te oven ko riziko taro čorolipe aso EU-SILC (EU statistika baši dživdipaske šartora). O istemalkerutne vasthramosaren plesutno phanlo lafi baši rentibe –sa e nijamencar thaj dajatvencar. Gova vakjarel kaj o nijami katar socijalnikano arakhipe ani Austrija si jek katar o šartija te šaj minimalnikane te pokinen ničale e apartmanesko rentibe.
Baši socijalnikane kupe save so na pheren kala kriteriumora-sar so si EU mobilnikane dizutne bi te ovel len hako ko socijalnikane beneficie upri funda (angluno) bukjarnipe ja persone save so si len limitirime bešipaski permisa – housing first austria naj šukar solucija. Avera oblikora katar socijalnikane servisora andre ko bikherutnipe si sar te osiguril pe saporto e rasarinake kupenge save so naj len ničalo lovengo leibe. Housing first austria aksesi keren le o biradžake organizacie save so keren buti e manušencar save so naj len khera. Kava si baro plusi: Dži manuša avel pe prekal šukar pendžarde institucie ko lenge regionora.
Aso tumaro ekspiriensi, save si o sajekh karane baši bikherutnipe?
Sakana ko bikherutnipe dikhel pe sar agorutno problemo. Sikavel pe sar evidenti katar bilači bah ja personalnikano nakamjabi. Gasavo sikavibe anel dži ladž, stigma thaj stagniribe ko diskursi. Čače si kaj o bikherutnipe si pharo problemo turli karanencar. Sar te si, bari rolja si kana ka phagel pe nekasko dživdipe. Bilačo sastipe, relacie save so aven ko agor, phandipe-gasave čhipote šaj te keren jekh spirala savi so džal natele. Ko kala dakikora kana o aksesi ko thanakeripe si simantrakerdo, o evidenti šaj te ovel bikherutnipe.
Numa ki Austrija dikha kaj o bikherutnipe si generalnikano problemo e manušenge katar turli sasuitnipaske umala. I kriza, i inflacija, fijatengo bajroipe ko energensora thaj ko rentibe khera, phanle favora baši rentibe ko simantrakerdo vakti thaj o konkurentnikano kurko baši bimiškime mali- o bikherutnipe si riziko savorenge. Ki Austrija 6% katar manuša sasa ki čhipota katar bikherutnipe. Amen ko BAWO šaj te kera lafi salde baši o hali ani Austrija-baši strukturnikane problemora thaj o fundavne karane baši bikherutnipe katar phuv ki phuv si turli. Numa pakja kaj o kherutnipe si bišartesko manušikano nijami. Te šaj te kera kava manušikano nijami praktikano, zaruri si te kera poaver o čhani sar dikhela pe ko bikherutnipe. Zaruri si te cida amen katar o šajdutne personalnikane čhanija kana kera lafi baši bikherutnipe thaj te puča amen. So šaj te kera te šaj sar sasuitnipe o kherutnipe te ovel šajdutno savorenge?
Sode e austrijako publiciteti si solidarnikani e bikherenge problemesa? Sode kaja tema lel than ko publicirime medie thaj sode si jakhdikhli ko publicirimo diskursi?
Naj evidentora baši gova sode o publiciteto si solidarnikano ki tema bikherutnipe. Kava si salde opservacija: si turli dikhipa ko bikherutnipe thaj leske karane. Numa, šaj si generalnikano koncenzusi kaj o bikherutnipe nitrobul te egzistirisarel. Ulavdeste ko barvale phuva sar so si i Ausrija, savi so si garvasijali pe tradicijasa katar socijalnikano kherutnipe, zaruri si te ovel čhinavibe baši bikherutnipe.
So legarel pe baši mediengo učharipe, ko BAWO sakova kurko predikha e austrijake mediako than baši bikherutnipaske paramisa. Ko nakhlo berš sasa sikavde paše 1.000 artiklora save so ko disavo čhani kerena sa lafi baši bikherutnipe. E artiklongo saikeripe si turli. Baši bikherutnipe kerela pe lafi sar diso so si mujal o publicirimo siguriteti ki lokalnikani ekonomija. Sar egzampli, kana dela pe raporto baši bajrardo gendo manuša bikherengo save so sovena ko kinobikinipaske thana. Pal gova hramosarel pe baši o problemora savencar so arakadon o manuša save so naj len khera kana soven ko droma-inkludirindoj thaj o čhelalipe so kerel pe lenge ja kana si avral ko šudro ja baro tatipe. Si thaj but šukar paramisa-portretora katar nekanutne bikherenge manuša save so gndisaren baši pumaro eksperiensi. Sakana gola paramisa keren pe ki kombinacija e raportencar baši ulavde socijalnikane službe save so dena sa saporto ulavde protagoniste. Dikhindoj kaj o aksesi Housing First kerdol sa majrelevantnikano ani Austrija- a amari inicijativa naj jekhutni inicijativa savi so kate si la mol te liparel pe! Bahtale sam so kate šaj te dikha thaj neve perspektive ko medie. Kana dela pe raporti baši Housing First ko avgo than si te del pe raporti bašo fakti kaj o bikherutne manuša ko agor zaruri si te ovel len lengo kher. Kava si amnege šajdipe te kera lafi ki strukruralnikani digra.
Sar organizacie save so dena socijalnikane servisora, šaj te da arka ko publicirimo sektori. Amaro savali si te kera minsako vazdipe, te kera maripe mujal stigmatizacija thaj te da ideje baši čačikane konstruktivnikane decizie baši manuša save so si astarde katar bikherutnipe.
Save sasuitnipaske strukture (institucie, organizacie, poedincora) si zaruri te oven inkludirime ko problemesko čhinavibe e bikherutnipasa te šaj ko lungo vakti te ovel kamjabalo?
Te čhinavel pe o bikherutnipe si savali bute organizacienge. O politike thaj o uprave ko sa nivelora zaruri si te oven koherentnikane socijalnikane politike thaj majbut te keren te oven lokheste arakhle apartmanora. Ko idealnikane čhipote gova kerel pe e strukake manušencar katar o službe džovapjale baši bikherutne manuša. Den arka thaj e BRO te kiden pe thaj te oven jekh ko zorarkeripe amari pozicija.
Sar organizacija socijalnikane službenge, šaj ka ovel zaruri kritikane te kera amaro bukjarno čhani. Zaruri si te nakha katar bikherutnipe palo šarteske lačharipa te šaj te agorkerel pe o bikherutnipe. O Housing First si čhani sar te resel pe dži gova, sose del šajdipe o manuša te dživdisaren biathinale ko majlungo vakti. A gola save so den o thanakeripe (ko socijalnikane apartmanora ja ko privatnikane manuša save so den apartmanora) zaruri si te oven šukar partnera ko deibe khera sa okolenge save so si majzaruri.
Sar o programi “housing first austria” resarel socijalnikano inkludiribe? Si li gola apartmanora organizirime sar ulavde mahale ja si hemime apartmanoncar save so naj kotor katar socijalnikano programo?
Kava si džanlo aspekti! O persone save so ka thanakeren pe ko pumaro nevo kher arkasa katar housing first austria si ničale kherutne ko ničale apartmanora ko barebine. Naj apartmanora ko barebine save so si ulavdeste salde baši amare istemalkerutne. Amare istemaklkerutne dživdisaren vudar vudaresa neve komšiencar. Te na mangle korkori te vakjaren pumari paramis, naj nikana te oven vakjarde kaj si bikherutne. Gova si klidutno te ovel osigurime socijalnikano inkludiribe thaj te cidel pe katar stigmatizacija.
So si resardo e programesa, sode manuša si astarde e programesa thaj save si leske lungovakteske fakte ko turli digre dži nacionalnikani digra?
Dži agor katar septembro 2024. kaja inicijativa arakhla thanakeripe baši 2.000 manuša. Gova si bari resarin baši sakoja persona savi so akana dživdisarel ko poro kher. Kava strategikano proekto resarda but. But biradžake organizacie ki lokalnikani digra istemalkerde o aksesi thanakeripe anglal sa. Džanlipe kidije katar kolege ki sahni phuv. Kava džanlipe thaj bukjako čhani ka ačol ko organizacie save so len than.
”Housing first austria – arriving home” si avgo nacionalnikani inicijativa ko avgo than thanakeripe. Dikhindoj kaj ki Austrija o servisora baši bikherutne džovapjale si enja sojuznikane raštre, o saporto e bikherutnenge dikjol averčhane ko athinalipe kaj dživdisarel i persona. Kamjabali inicijativa ki nacionalnikani digra del arka ko racionaliziribe e socijalnikane servisenge baši bikherutne. E Austrijako sojuznikano ministeriumi baši socijalnikane pučiba kerda bari hapa ko čhivibe ko radžako divesko niče o bikherutnipe thaj i kolaboracija e strukake manušencar katar BAWO ki goja tema.
Ko sa o digre kera buti ko paše partneribe simantrakerde profiteske apartmanengo sektori. Te oven ki amari rig del amen arka ko astaribe aksesi ko khera baši amare istemalkerutne- a gijate si ko jek thaj signali kaj o bikherutnipe našti te čhinavel le salde o socijalnikano sektori, sakana si zaruri te ovel kolaboracija e sektoresa baši apartmanora.
Ko lungo vakti,o thanakeripe ko avgo than ani Austrija kerda jekh nacrto savo so sikavel sar šaj te čhinava o bikherutnipe ani Austrija. Sar BAWO kera takati gasavo bukjako čhani te kerdol sar nacionalnikani strategija.
Save prevencijake napora gndisaren kaj den arka ko procesi te cknjarel pe o bikherutnipe ko avutnipe?
Sar te si, zarzri si te čhinava o bikherutnipe sa kaj so šaj. Kana o manuša keren takati te pokimen apartmaneske rente, zaruri si te ova ko šajdipe sigate te kera interveniribe. Gova vakjarel kaj o servisora zaruri si te oven lokheste astarde thaj ko ruralnikane umala. Gova so si zaruri te kerel pe si konsultiribe baši specifikane resarinake kupe, egzamplo golese si o servisi baš translacija.
Pakja kaj i prevencija baši bikherutnipe astarel baro savali te na ovel eviktiribe (deložacija). Zaruri si te kera te čhinava thaj avera strukturnikane problemora save so anen di deredža o manuša te našti te pokinen pumari rentra baši o apartmanora, ulavdeste kana bajrol o hardžipe baši apartmanora. Te avilo dži gova o eviktiribe te kerdol, togaj dikha so šaj majhari te oven bikherengo. Housing First zaruri si te ovel šerutno servisi, sose ko gova čhani o manuša šaj te oven thanakerde ko neve khera.Panda katar o šuru ko kava porocesi si inkludirime socijalnikane bukjarne. Gova del arka ko keribe o phanle lafora baši rentibe thaj te na kerel pe eviktiribe
