Ko tamiripe phurta baši thanarkeripe čhaven ko familie zarurime linko si o sistemi taro socijalnikano arakhipe, linko savo so konektirisarel pobut bukja ko sasuitnipe kana kera lavi baši manuša kaske so si sa gova zaruri thaj gijate thaj e čhavenge save so našti te ačon ko pumare biologikane jerie, ko pumare jeriengo kher, a nevo kher naj len. Kava sistemi si le klidutni rolja ko keripe sasuitnipasko jekhajekhipe soske del saporto e majvulnerabilnikane dženenge ko sasuitnipe, dela siguripe ko socijalnikano nijamalipe thaj kerel te tiknjarel pe o najekhajekhipe. Sebepi gova o jakha si čute ko socijalnikane bukjarne, gola savendar so adžarel pe te oven saporto, te pendžaren thaj te šunen o paramisa thaj o problemora thaj te den arka ko lengo čhinavibe. Lendar gova džaren o istemalkerutne numa thaj i raštra. Von si gola, sar egzampli, so anen čhavoreske arakhipaske nijamora kaskere so jeriendar si lendo o nijami te ačol o čhavo lencar thaj te arakhen le, sar thaj okolenge save so si zaruri te keren sistematikane reforme ko socijalnikano arakhipe.
Phučela pe si li len resursora, kapacitetora, tehnikani thaj sa aver zarurime saporto te šaj te keren sa so o sasuitnipe džarel lendar.
Kana ka dikhel pe e beršeski buti e socijalnikane bukjarnenge sakoneske avel po 350 dži 400 Višaja (predmeta ) so ni vakjarel kaj kerel pe lafi baši 400 familie, numa andre ki jekh familija si pobuit bukja, a baši familiengo gendo bašo kaske si dendo po jekh socijalnikano bukjarno, ka ovel lafi baši 150. Gova si baro asari upral lende katar o istemalkerutne thaj fizikane niačol amenge sakoneske te da sama sode so si zaruri,vakjarel o Marko Štavalj, socijalnikano bukjarno ko Zavodi baši socijalnikano arakhipe ko Umalesko centro Bjelovar, thaj phenel: Sakoja čhipota si le poro vaktesko pervazi so ki cipota thanakeripe čhave ko arakhipaske familie majangle kera takati te kera lafi e biologikane jeriencar te na mukhen pumare čhaven korkoro peske, te dikhen thaj te arakhen pumare čhaven te ovel len gajljava baši lengo emocionalnikano bajroipe, ničali edukacija, lenge vjavaharibaske problemencar thaj aver.Te na kamjabisarda gova ko niče si bahani dži adalati te lel pe lendar o nijami te lel pe lendar e čhavesko bešipe thaj sakodivesko arakhibe ko jekh berš. Ko gova vakti katar jekh berš e jerien si len šajdipe te zorarkeren pumare kapacitetora sar jerie te šaj te keren šartija te irisaren e čhaven ki familija. O socijalnikano bukjarno vakjarel e familijake kaj te džan thaj te roden arka, majbut si gova županijake familijarnikane centrora kaj so šaj te džan ko individualnikane konsultacie, thaj del pe lenge informacie bašo sahno proceso, save nijamora thaj dajatve si len. AleksandarKolundžič, psihologo ko jekhajekh centro ko Bjelovar, džipherel kaj džikaj si o proceso o socijalnikano bukjarno rodel than kaj te thanakerel e čhave ko alternativnikano arakhipe, ja ki familija save so arakhena čhaven ja ki institucija ki čhipota te naj than thanakeripaske kapacitetora, a gasavo si o hali ko sa kroacijake županie. E familijake so arakhel čhaven ko hazrkeripasko proceso te len e čhave lenge da del pe saporto, sar thaj e čhaveske save so o socijalnikano bukjarno lel le katar leski familija thaj thanakerel le ki nevi familija.
O višaj so lel le o sosijalnikano bukjarno džal ponodoringate, paralelnikane ko pobut segmentora. Baši o biologikane jerie o napora šaj te kontinuirisaren pe panda baši jekh berš ki čhipota te naj pozitovnikane iranipa, ko trito berš dela pe bahani e adalateske te anel decizija baši leibe lendar jeriengo arakhipasko nijami. Gova napi, koleske so o socijalnikano bukjarno, t.e. o timi kaj so trujal leste si o psihologo thaj o nijamalutno, zaruri se te leljaren pe, thaj trujal sahno saporto so dela pe e jerienge ko vakti taro duje beršengo proceso, te na resarde o jerie te keren iranipe ko pumaro individualnikano thaj barabarutno funkcioniripe. Ki arakhipasi da familija saporto dela o socijalnikano bukjarno.E familija savi so lela te arakhel e čhave ko gova procesi kera len hazri baši turli čhipote thaj zorlame (izazove) save so šaj te čhipotisaren pe te šaj von te džanen sar te reagirisaren ka majšukar čhani, vakjara lenge e čhaveske karakteristike savo so ka avel lenge thaj o hali katar savo so avel, informirisara len thaj baši lokalnikane resursora, sar so si Familijarnikano centro, so si lenge ko šajdipe, a napal kana ka avel o čhavo, amen palem sam kate baši sa o pharipa so ka ikljon. Phutarde sam baši sa kontaktora e familiencar save so len te arakhen čhaven thaj kera lenge kontrole thaj sasa amen čhipote kana lasa lenge o dozvole sebepi lengo našukar vjavaharipe sar manuš so arakhela čhaven, vakjarel o Kolundžič thaj džipherel: O socijalnikano bukjarno si legarutno e čhaveske čhipotake thaj ki kolaboracija e manušesa so lela te arakhel e čhave dikhel si li sa so si zaruri e čhaveske, so te uravel, te ovel le hape, šajdipe te educirisarel pe, bajroipe, emocionalnikano thaj aver saporto ko lesko bajroipe. Zaruri se te dža te dikha e čhave duj drom ko berš, kana dža ko tereni te dikha si li sa šukar e čavencar, a te naj diso šukar , togja dikha so šaj te kera te šaj te kera te ovel majlačhe. Zaruri si ko kontinuiteti te kerel pe buti e čhavencar thaj e manučencar so arakhena čhaven, ulavdeste ko procesi kana sikjon jekh jekhencar sose kerel pe lafi baši tarumatikano procesi traumatizirime čhavencar.
Numa si li gijate thaj ki praksa?
O socijalnikane bukjarne naj ko šajdipe te džan ko čhavo gijate sar so hramosarel kaj si zaruri, numa na sebepi so nimangen ja naj len gajljava golese, numa sebepi so fizikane ni resen. Majanglal sebepi baro gendo višaja (predmete) thaj ckno gendo strukake bukjarne ko vjavahari katar istemalkerutne, numa thaj sebepi so naj sa o čhave thanakerde ko pumare županie katar pumari diz. Kana ka ikljol zaruripe e čhaven thanakera len kaj so si tromalo than pa čhipotisarel pe e čhaven katar amari županija te thanakera len ko čhavengo kher ja ki familija savi so arakhel čhaven ki disavi aver kroacijaki županija. Gijate si man dajatva te vizitkerav e čhaven save so si thanakerde ko Lekenik ki Sisakoski -moslavačaki zuipanija thaj ki Diz Zagreb, a o kolega Štavalj e čhaven save so si ko Osjekoski-baranjaki, Brodesko- posavako thaj Sisakoski -moslavačaki zuipanija, vakjarel o Kolundžič. Ki čhipota kana ikalen pe pobut phrala thaj pheja, trujal so kera takati gijate te na ovel, kerdol pe o čhave te oven thanakerde ko duj turli dizja. Trujal sahni organizacija thaj planiribe , kana konstantno, sakova dive avena neve istemalkerutne but si phare te kera ničale vizite. Me thaj o kolega nesar resa te kera gova sose kera buti ko pockno than kana kerela pe lafi baši dizutne, numa e socijalnikane bukjarnenge ko pobare dizja naštisaren gova te keren le sakana, džipherel o Štavalj. Kava si thaj pharipe thaj e biologikane jerienge save so si zaruri te keren ničalo kontakto pumare čhavencar te mangle te irisaren pe lenge, sose thaj o adalati čhuvel sama ko ničale vizite.
Gova so džipherde kerel pharipe ki buti si i administrativnikani-birokratikani procedura savi so lel but vakti thaj energija, a sakova lafi savo so keren le ja hapa savi so ka leljaren la, zaruri si te del pe deskripcija ko lil sose phenen: sa so naj hramome sar te naj prelendo, a lengi sakodiveski komunikacija e avere službencar thaj instituciencar kasa so kerel pe buti savi sa panda si bičalipe rodipa thaj turli dokumentora thaj dopisora faksesa. Ko kava sistremi trujal o Centrora baši socijalnikano arakhipe inkludirime si thaj i policija, o adalati thaj o sastipasko arakhipasko sistemi kolencar so si zaruri te ovel majšukar konektiripe. Ko avdisutno vakti kana si internet thaj turli tehnologij sa šaj majlokheste te organizirisarel pe ko than katar lilengo bičalipe so si but phari maškarplesutni korespodencija thaj džaripe džovapi savo so nekana džarel pe pobut kurke, te digitalizirisara thaj te kreirisara baza katar evidentora save so ka šaj te oven dikhle savorendar. Sa gova ka kerel majšukar sistemi thaj ka čhinavel i birokratija, phenel o Kolundžič.
Ko sahno alternativniklano arakhipe o socijalnikane bukjarne sakana si majakharde sar von nikeren šukar pumari buti, save so nipendžaren šukar o hali ja nikerde šukar sama. Pakjav kaj karana golese si so amen sakana sam o avgo ko tereni, phenel o Štavaljj thaj džipherel : Amendar džaren sa te dikha, ponekana si gijate, numa o sitemi nimukel te kera diso, soske sar egzampli, naj kanuneski funda. Anglal te bahankera e adalateske te ovel lendo o jerieluko amen ko timi konsultirisara amen , diskutirisara thaj napal ana konkluzija ko savo drom te dža thaj sar te formulirisara o rodipe katar amaro thanesko centro savo so o adalati naj te irisarel le. Ko gova proceso šaj te čipotisarel pe ki biologikani familija sebepi psihikane bilačipa, alkoholizmo, ja nesavo aver athinalipe ja sebepi čhelalipe ki familija avela dži dakiko kana o jerie keren majbari tragedija, numa sa gova trujal amaro ekspiriensi našti te džana so ka kerdol. Si čhipote kana o adalati decizijasa irisarel e čhave ki familija thaj amen kate naštisara te kera niso. Dela pe napi te del pe strukaki arka thaj saporto e familijake , numa amen ava jekh ja duj droma ko kurko ko athinalipe katar napengo intenziteto thaj gova ko 45 minutora ja jekh ari, a o resto vakti našti te učara le. E jerienge si vakjardo baši sa nattidže katar sa so ka keren, numa sar te si palem keren len.
Ko gasave čhipote avel dži akharipe e socijalnikane bukjarnenge save so ko pumaro sakodivesko butikeripe sakana si gola save so si došale save so kerena takati te balansirisaren maškar o kanuni thaj nanipe infrastrukturako dandipe so ka del len šajdipe te lokjaren e napengo istemalkeripe ki praksa thaj o bičale istemalkerutne save so si len zaruripa kola so naštisaren te keren pe lenge.
Si li o socijalnikane bukjarne sebepi baši kišlo socijalnoikano sistemi?
Kana ka rezimirisara sa o segmentora katar socijalnikano sistemi, sar so si nanipe strutake bukjarne te šaj te kerel pe kvalitetnikani buti, cikne thanakeripaske kapacitetora ko familie save so arakhena čhaven thaj thana ko čhavenge khera,nanipe čhavorikane psihijatrora ko pockne thana, kišli konekcija sa e relevantnikane službenge, sahne sistemesko pharipe so si zaruri te ovel majfleksibilnikano soske kerel pe buti manušikane zaruripasa save so ko diveski funda oven sa poaver, golese baši gasavo sistemi pharo si te došakeren pes o socijalnikane bukjarne. Sa pohari šaj te phena kaj kerela pe lafi manušenge savenge naj gajljava, so sakana šunel pe katar e istemalkerutnengi rig. O studie baši socijalnikani buti nihramosaren pe salde lovengo sebepi thaj pal gova ki buti našti te ovel tumenge motivacija salde o love. Phenel o Štavalj. Motivacija si nesave čhaveske te den šajdipe baši pošukar avutnipe. Kana korkori ko dešohto berš alusarava sa fakulteto,mangava sa te oven humanikane vigjanija, a ko mo alusaribe sasa i socijalnikani buti,. Džipherde dije man motivacija mo kolega savo sio sasa ko fakulteto thaj mi paše familija savi so togaj sasa socijalnikani bukjarni, thaj togaj andem decizija baš savi so nikana ni pelem pišmani. Trujal gova so o fakulteto ni kerda man hazri baš gova so dožarda man ki praksa but siklilem e bukjasa, ulavdeste ko Centro baši socijalnikano arakhipe kaj so si buhlo butikeripasko spektari save so učaren pe , katar lovenge leipa dži čhavengo thanakeripe thaj krizake intervencie. I buti si stresno thaj phareste si te na gndisaren thaj kana ka phanden pe o vudara kataro ofiso ko agor kataro bukjarno vakti. E čhavesko ulavibe katar leske biologikane jerie si maškar o majstresna bukja so o socijalnikano bukjarno kerel, bi te dikhelpe gova so amen kera buti ko timora thaj gasave čhipote niaven gijal prekal irat, numa gola si familije save so si amenge šukar pendžarde pobut vakti. Erati thanakerdem duje čhaven ki familija save so arakhena čhaven, našti te phenav tumenge savo si gova hoši. Kerel pe buti baši specifikani čhipota kaj so pobut berša kerela sa pe buti e jeriencar, numa anglal jekh kurko rodie amendar te la e čhaven džikaj von ni arakhen pe nesar. Gova sasa but emotivnikane e jerienge, numa thaj amenge e strukake bukjarnenge, soske amen ko gova proceso sam salde saporto, a na dajekh save so došakeren ja džezakeren. Ki kaja čhipota o čhave sasa ckne thaj gova kerela sa majphareste te kera lencar lafi. Lenge gova sasa traumatikano ekspiriennsi thaj gova nitromal te kerel pe nijekhe čhaveske, numa eke čhippotisarel pe , agorkerel pi paramis o Štavalj, a lesko kolega Kolundžič džipherel: Kana irisajlo o kolega ko ofiso pučlem le sar si, manglem te kera lafi thaj te vakjarel gova eksperiensi, te na ačol leste andre phandlo.
O bukjarne ko Centrora baši socijalnikano arakhipe si but minsale baši lenge istemalkerutnenge zaruripa thaj lenge simantrakerde zaruripa te šaj te del pe lenge adekvatnikani arka. O Gendo katar familie save so arakhena čhaven sa majbut tiknjol, gijate so jekh famili čipšotisarel pe te lel pobut katar trin čhave sar so si hramome, ko phanlo lafi e familiencar te šaj te arakhen pe sa gole rodipasa. Ko županie ko pockne thana najčlhavorikano psihijatri thaj gova si but baro problemi. Ofamilie naj gola save so ka čhinaven e čhaveske problemora, a naj len golese strukako hazrkeripe, vakjarel o Kolundžič numa golese si educirime stručnjakora, a o familie si salde te den saporto thaj haljovipe thaj te šajdakeren e čhaveske te džal ko gasave tretmanora. Avdive ko čhave panda katar ciknipe si len psihikane pharipa, ulavdeste palo phuvako tinanipe thaj pali korona dikhel pe majbari anksioznost thaj depresija. Thaj kaste ka ingjaren e čhave save si le gasave zaruriba te del pe lese arka? Ko hospitali ka dikhel le, klinikano psihologo ka hramosarel lese dijagnoza thaj ka phenel te avel ki kontrola palo nekobor čhon, numa kaj ka džal o čhavo ko tretmanora save so si leske zaruri? Ačol salde te arakhel pe privatnikano terapeuti savo so sakana si ano Zadgeb ja ko avera bareder dizja, a e familienge so arakhena čhaven thaj e biologikane jerienge gasavo čhinavine našti te keren le. Ki gasavi čhipota o čhavo savo so trobul te ovel le arka sigende, zaruri si džarel čhonencar.
O socijalnikane bukjarne si minsale baši halesko pharipe kana avel vakti te mukel pe o sistemi katar alternativnikano arakhipe thaj i arka so si zaruri gole terne manušenge. O obliko katario korkorutnipe ko vakti katar barabarutno dživdipe ko apartmaneske khedina gndisaren kaj si but šukar, numa gova si but retko. Majpaše thaj jekhutni apartmaneski khedin si amen o kher ko Džurdževac savo so si fundirime anglal duj j trin berš. Ko gasavo thanakeripe o terne ačon teli kontriola savi so ko jekh si lenge thaj saporto. Sikavena pe ko turli veštine, sar so si budžetesko planiripe, sar te avel pe dži ki buti thaj sar korkori te prezentirisaren pe anglal o manuš so dela buti, keripe hape, pokinipe kherutne esapora thaj aver, phenel o Kolundžič, a o Štavalj del eksplinacija sar ponekana sa gola veštine siklile len ko familie save so arakhena sa len, numa sar te si zaruri si lenge jek tranzicijako vakti dži lengo korkorutnipe te šaj te pendžaren ko sahnipe savo džanlipe si te ovel saporto kana gova ka trobul. Kava saportzesko obliko si džanlo ulavdeste e ternenge kolenge so palo ikljovipe sa panda ačol le trauma katar sa so kerdilo pe lenge thaj nimangen te irisaren pe ni ko pumae biologikane jerie ni ko arakhipaske familie. Ki praksa džanel pe o čhave te ačon ko arakhipaske familie sebepi lengo kerdo pašipe thaj emotivnikano konektiripe. Togaj o familie dikhena len bi lovengo thaj upral peste lena lengo korkorutnipe, den len arka, istemalkeren pumare resursora te šaj te arakhen buti, numa gova našti te ovel but lungo vakti, Phenel o Kolundžič.
Aso gndipe thaj o eksperiensi katar socijalnikane bukjarne thaj o psihologora ko Centrora baši socijalnikanui buti, zaruri si te ikeren pe o solduj arakhipaske oblikora katar alternativnikano arakhipe, thaj o thanakeripe ko čavorenge khera thaj ko familie save so arakhena čhaven. E čhavengo thanakeripe ko familije si salde simulacija so si zaruri jekhe čhaveske thaj keren buti o čhavos o majšukar te sikljol thaj te činaven pe sa nahaljoviba e manušencar so arakhena čhaven thaj sa o džene ki goja familija, soski vi kale familija si la problemora sar sa aver biologikani familija. Trujal kava keren takati te ačol thaj o institucionalnikano thanakeripasko obliko soske sikadilo kaj e čhaven save so sasa len lungo vakti traumatikano ekspiriensi ki lengi familija nipendžaren e familijako koncepti thaj majšukar si lenge te oven thanakerde ko čavengo kher kaj so si terbijatdeibaske manuša thaj si strukturnikano niče. Phanden, kaj si zaruri o solduj arakhipaske oblikora baši alternativnikano arakhipe te ačon.
Thaj ko agor kana kerdami phurt katar thanakeripe, definirindoj sa leske partisipantora thaj leske rolje katar biologikane jerie, čhave, socijalnikane bukjarne, psihologora, nijamutne, adalatija thaj avera konektirime službe thaj institucie, sar so si policija, sastipasko sistemi thaj organizacija katar civilnikano sasuitnipe, zaruri si te astara amen thaj ko kanunesko niče thaj ko agor o sankcioniripe e vjavaharenge save so si mujal o dende parametrora.
Ko šuru katar 2022. berš ando si nevo Kanuni baši socijalnikano arakhipe. Ko medie drabardem kaj si pozitivnikani i transformacija , kaj si teoretikano šukar kerdo o sitemi, numa katar o komentara savorendar save so si direktnikane phandle ko tereni, naj man gijate pozitivnikane komentara. Konkretnikane, o bukjarne ko Centra baši socijalnikano arakhipe vakjaren kaj kalesa salde barol o centraliziripe so andarel fundiribe centralnikano ofisi, e Kroacijake Zavodeske baši socijalnikani buti, džipherdeste ka komplicirisarel pe o procesi ko tereni thaj ka bajrarel e sistemesko pharipe. O administrativnikano- birokratikano kotor zorarkerel pe dendoj prioriteti ko lila a na ko manuša, golesa bararel pe o butikeripe ko ofiso, so džipherdeste tiknjarel o vakti te šaj o bukjarne te džan ko tereni te dikhen pumare istemalkerutnen te šaj te šunen lenge problemora resarinasa te den len arka te arakhen plesutne thaj barabarutne resursora kolencar so ka čhinaven len, gova vakjarel zorarkeripe o nijamale thaj tiknjaripe o socijalnikane komponente. Te šaj te keren nesavo socijalnikano nijami, o socijalnikane bukjarne majangle zaruri si te kiden pherdo dokumentora katar avera institucie prekal but kišli maškar plesutni komunikacija. Bašo baro gendo napija te šaj te den arka e istemalkerutnenge ko lokalnikane khedina naj zarurime resursora, sar so si strukaki služba familie save so arakhena čhaven, čhavorenge khera a naj ni socijalnikane bukjarne save so ka keren gova so džarel pe lendar katar dajatvalimo ministeriumi, a gova si so majbut te irisaren pe o čhave ko pumare biologikane familie.
Salde jekhe familijasa kastar so lijem e čhaven thaj thanakerdem len ki familika save o arakhena čhaven si man buti thaj ko ber soka avel. Intenzivnikane, sakova kurko si zaruri te kerav lencar buti, te dikhav so keren, te dav len saporto thaj phenav lenge so si zaruri te keren, sar so si arakhipe buti thaj planiribe kheresko budžeti, vakjarel o Štavalj savo so si minsalo kaj baši o kvaliteti savo so mangel te ovel le ki leski buti naj te ovel ole vakti. O Centro baši socijalnikani buti-Thanesko uredo Bjelovar kaj so kerel buti pe kolegasa a katar kava berš ko Zavodi baši socijalnikani buti-Thanesko uredo Bjelovar, ki lengi dajatva si keripe timi baši thanakeripe savo so ka učarel sahno thanakeripasko sistemi ki Bjelovarsko-bilogorsko županija baši thanakeripe čhave thaj terne. O Kolundžič phenel kaj si gova turlipe ko vjavahari tari džiakanutni buti thaj sa panda nidžanen sar ka ikljol ki praksa dikhindoj sode vordona si len thaj o kapacitetora katar jekh timi so si zaruri te učarel jekh sahni županija. O nijamalutne den len arka ko kanunesko haljpovipe, maškar kolende si thaj šukar kanuneske iranipa, numa si but cra okola save so šaj te keren asari ko servisengo kvaliteto e istemalkerutnenge ko vakti kana si lenge zaruri. I praksa ka sikavel si li e kanunesko sitemo baši socijalnikano arakhipe korkori peske ja ko lesko fokusi si praktikano, a na teorijako, interesi e istemalkerutneske kaske so manušikane zaruriba irisaren pe katar dive ko dive, a save so si ki funda katar korkori sistemi baši socijalnikano arakhipe.
Kale tekstesko ikalipe si dendo dumo katar Agencija baši elektonikane medie ko pervazora e programake baši žurnalistikano vazdipe
